Het havoplatform pleit voor 6-jarig havo!

Het havo en vwo zijn beiden algemeen vormende en voorbereidende opleidingen voor jongeren. Het feit dat de opleidingen niet even lang zijn en we niet gelijkwaardig investeren in deze jongeren, geeft ongelijke ontwikkelingsmogelijkheden op allerlei vlakken voordat ze de volgende stap maken. Er wordt namelijk wel voor een groot deel hetzelfde verwacht van beide typen leerlingen. Dat kan beter en moet anders.

In het politieke en maatschappelijk speelveld is er groeiend besef dat ons land niet alleen moet koersen op goed hoger onderwijs, maar ook dat de kwaliteit van de basis in vmbo, havo en vwo minstens zo belangrijk is. De meeste politieke partijen pleiten in hun verkiezingsprogramma’s op verschillende manieren voor een gedegen basisopleiding, als opstap naar een vervolgstudie of op de arbeidsmarkt.

Onze kernpunten

• Rechttrekken ongelijke investering in ontwikkeling van de havist ten opzichte van de vwo’er
• Meer ruimte voor praktijkleren; praktisch en theoretisch meer in balans
• Meer ontwikkeling van taalvaardigheid en sociale competenties
• Gemiddelde duur havo-opleiding: 5,7 jaar
• Draagt bij aan versterking van vakkennis, geletterdheid, culturele vorming en verantwoordelijk burgerschap
• Betere aansluiting op het hbo
• Meer kansengelijkheid betreffende maatwerkdiploma
• Aansluiting op de ontwikkeling in het vmbo; praktijkvak, 5-jarige opleiding
• De havo als spil van het vo-onderwijs; positieve benadering door sturing op doorstroom

Kansengelijkheid door zes jaar havo

Niet alleen de universiteiten maar ook de arbeidsmarkt en de hogescholen, waar mbo’ers en havisten met hun diploma terechtkomen, stellen steeds hogere eisen. Voor toelating tot de hogeschool en voor banen in het middenkader worden meer taalvaardigheid en sociale competenties gevraagd^[1]. Voor deze jongeren legt de samenleving de lat steeds hoger. We zien een groeiende behoefte aan deze vaardigheden en competenties onder jongeren die we nu niet kunnen beantwoorden. Een 6-jarige havo-opleiding draagt bij aan versterking van de vakkennis, geletterdheid, culturele vorming, verantwoordelijk burgerschap en meer kansengelijkheid. Een 6-jarige havo zorgt voor extra tijd, ruimte en voldoende aandacht.

Om deze leerlingen een eerlijke en gelijke kans te geven is het noodzakelijk het havo van vijf naar zes jaar te verlengen en de algemeen vormende vakken te versterken, met een aangepaste didactiek en meer praktijkleren om betekenisvol onderwijs te kunnen bieden, passend ook bij de ontwikkeling van het tienerbrein. Het praktijkleren, inmiddels ingezet en breed omarmd door havo-scholen, kan middels het praktijkgerichte vak een vaste plaats in het curriculum krijgen. Hiermee komen praktijk en theorie meer in balans. Het versterken van de positie van het beroepsgericht onderwijs krijgt zo in het hele voortgezet onderwijs een plek^[2].

Uitbreiding kernvakken en basisvaardigheden

Een andere ontwikkeling is de vraag om kennis op het gebied van de kernvakken en basisvaardigheden uit te breiden, deze is momenteel ontoereikend. Een 6-jarige havo biedt meer ruimte voor Nederlands, wiskunde, vreemde talen en burgerschap. De gemiddelde tijd die een leerling nodig heeft om een havo-diploma te behalen is 5,7 jaar (Staat van het Onderwijs). Een groot pluspunt van een zesjarige havo is dat het zelfvertrouwen en de verdere persoonlijke ontwikkeling mede wordt versterkt als je stuurt op doorstroom, waardoor leerlingen nóg beter voorbereid zijn op een vervolgopleiding en een bewuster en positiever keuzeproces doorlopen. Mogelijk leidt dit tot verminderde uitstroom op het hbo.

Voor de bekostiging en de doorstroom van leerlingen is een zesde jaar voor het havo nauwelijks van invloed aangezien de gemiddelde opleidingsduur van de havisten al bijna zes jaar bedraagt. Dat gemiddelde kan ongewijzigd blijven wanneer we sturen op doorstroom en tegelijkertijd leerlingen de kans bieden tot een versnelde opleiding (in vijf jaar), zoals ook nu vwo-leerlingen hun diploma in vijf jaar kunnen behalen. Sommige leerlingen zijn immers gebaat bij een snellere doorstroom naar het hbo en de universiteit, terwijl anderen meer tijd nodig hebben. Daarbij zal een deel van het onderwijs, via het praktijkgerichte vak, buiten de school plaatsvinden waardoor ook de bezettingsgraad van gebouwen niet hoeft te wijzigen.

Maatwerkdiploma’s en doorstroom

Een 6-jarige havo heeft een positief effect op het verkleinen van de kansenongelijkheid met betrekking tot het maatwerkdiploma. Met name voor de havisten kan dat iets opleveren, waar dat nu een utopie is. Hoe kan immers een havist een vwo-vak in vijf jaar afronden, waar menig vwo-er dit, soms met moeite, in zes jaar volbrengt? Het maatwerkdiploma is op dit moment louter interessant voor ‘doorstromers’ vanuit 5 vwo naar 5 havo om hen gemotiveerd te houden. In de examenmonitor 2023 is te vinden dat leerlingen maar zeer beperkt van deze mogelijkheid gebruik maken. Is de huidige regeling het maatwerkdiploma en kansen bieden zoals ooit bedoeld?

En nee, we gaan niet de inhoud van de vakken, curricula en de exameneisen weer veranderen, we maken wel tijd en ruimte voor andere zaken: de vorming van de leerling tot een burger die goed voorbereid de wereld in kan, waarbij we meer mogelijkheden bieden om anders te leren en meer buiten de school te leren. Feitelijk vraagt dit van de overheid regelruimte.

Wat is er nodig voor verlenging van het havo-traject?

• Regelruimte van de overheid
• Overleg met vo-raad, VH en mbo-raad voor meer inzichten
• Meedenken vanuit het werkveld onderwijs
• Versterking van algemeen vormende vakken en uitbreiding van kennis in kernvakken
• Focus op praktijkgericht leren voor betekenisvol onderwijs
• Differentiatie in doorstroom
• Heroverweging maatwerkdiploma’s

^[1] Bron: Volkskrant 30 januari 2023 Jan van Zijl en Paul Rosenmöller en Frans Leijnse

^[2] Bron: Adviezen SPV gegeven heeft aan OCW – juli 2023