Onlangs waren we van het havoplatform in gesprek met Arjan van Basten, programmamanager van dit project en werkzaam bij Hogeschool Saxion, aan het woord. Havo voor de Toekomst heeft hele herkenbare raakvlakken met het havoplatform. Beiden richten zich op het succes van de havoleerling en op de ontwikkeling van toekomstbestendig havo-onderwijs. We stelden hem een aantal vragen om nader kennis te maken met de ‘Havo voor de Toekomst’. Wat betekent die toekomst eigenlijk?

‘We zijn op expeditie’

Voordat werd begonnen met Havo voor de Toekomst waren scholen al bezig met allerlei initiatieven voor onderwijsvernieuwing. Dat waren veelal incidentele activiteiten met mooie ervaringen, maar leidden niet tot een structurele verandering. In 2018 kwam de overheid met de gelden van het Regionaal Ambitieplan (RAP), geld dat teruggestort werd naar de universiteit en hogescholen naar aanleiding van onder andere de afschaffing van de basisbeurs. De voorwaarde daarbij was de versterking van de onderwijsketen in de regio. Een deel van dat geld wordt besteed aan het ontwikkelen van toekomstbestendig havo-onderwijs. Zo ontstond Havo voor de Toekomst, waar Arjan vanaf het begin bij betrokken is en zich intensief voor inzet. Inmiddels zijn de deelnemende scholen bezig in het derde leerjaar met het ontwikkelen van havo-onderwijs dat past bij de leerling van vandaag. Docenten van middelbare scholen in Twente, Salland, Achterhoek en Stedendriehoek werken in dit unieke programma in professionele leerteams aan de vernieuwing van het havo-onderwijs.

‘Deze intensieve vorm van samenwerking tussen de hogeschool en regionale scholen is uniek. Samen werken we aan toekomstbestendig havo-onderwijs. En omdat deze opzet nieuw is, moeten we veel verkennen en uitproberen. Je kunt dus zeggen dat we op expeditie zijn. Een voorwaarde voor deelname is dat er een duidelijke visie is vanuit het bestuur van de scholen. Je ziet elke school haar eigen weg volgt en dat zij niet allemaal de dezelfde keuzes maken. En dat is goed, want ‘one size fits all’ bestaat hier niet.’

‘Het alarm staat op rood voor de havisten’

Arjan van Basten: ‘Ook in ons deel van het land zien we de ‘struggles’ van de havoleerling. Het is ons allemaal bekend dat de havoleerling kampt met gebrek aan motivatie. We signaleren al jaren slechte resultaten, veel afstroom en onvoldoende aansluiting op het hbo. We weten dat al heel lang en het is een landelijk signaal. Het is niet voor het eerst dat scholen stappen zetten richting vernieuwing, maar die plannen zijn vaak individueel en niet structureel. Toch zijn er inmiddels ook scholen die blijvende successen hebben geboekt én compleet nieuwe scholen die werken vanuit de toekomstbestendige visie. Dat is echter een klein percentage.’

De wereld is voor leerlingen veel groter geworden en de samenleving veranderd snel; het traditionele onderwijs, zoals we dat al jaren kennen, is steeds minder passend voor wat jonge mensen nodig hebben. De manier waarop wij onderwijs geven; docent voor de klas, bus-opstelling, boeken, van klas naar klas gaan, in een soort roostersysteem, dat is al bijna eeuwig hetzelfde. In de afgelopen decennia zijn er zoveel maatschappelijke en technologische ontwikkelingen geweest, dat verandering niet uit kan blijven. Dat ziet de onderwijsraad, de vo-raad en veel landelijke partijen ook en erkennen de noodzaak. Op de havo speelt dit probleem zich meer en dringender af dan in andere onderwijssoorten. Ze presteren het minst, niet alleen de havisten, maar ook de onderwijsteams. Havo is het zorgenkindje geworden en heeft aandacht nodig.

In het huidige onderwijssysteem krijgen leerlingen wel een voorbereiding op het vervolgonderwijs en raken ze bekend met de opties voor (hbo)-opleidingen in de regio. Toch doen ex-havisten op het hbo ook maar matig. Het verbeteren van die aansluiting is overigens niet alleen een taak voor het havo-onderwijs, maar ook in het hbo is er dringend verandering nodig. En vanaf daar weer het afstemmen op het werkveld.

Doe-kracht en creativiteit benutten

Van Basten over de kracht van de havisten: ‘Het is zo’n mooie gekleurde groep met zoveel doe-kracht. Dat moeten we eruit halen. We moeten ons meer richten op het ontplooien van talenten, dan op het volstoppen met kennis. Minder theorie, maar meer verbinding met de praktijk; dat is belangrijk. Kennis is overal al ter beschikking, maar door talenten te ontwikkelen gaan ze ‘aan’. Het zijn vaak mondige jonge mensen, met sterke intelligentie en behoorlijke doe-kracht. In het huidige onderwijsstelsel halen we al deze potentie er niet uit. We moeten ons richten op ontwikkeling van vaardigheden, van talenten en van wat zij nodig hebben om tot bloei te komen. Laat hen maar dingen ervaren door praktijk en projecten. Op basis van die ervaring komen zij tot nieuwe inzichten over zichzelf en wat ze wel of niet kunnen en willen.’

Passend onderwijs voor de toekomst

Iedere school maakt eigen keuzes, maar hoe ziet toekomstbestendig onderwijs voor de havo er dan uit als het aan Arjan van Basten ligt? Dat bestaat uit zelfsturend leren, waarbij leerlingen bewust de juiste effectieve leerstrategie inzetten, waarbij het curriculum domeingericht of thematisch is ingericht , waarbij het ervaren – vanuit praktijk – minstens net zo belangrijk is als kennisvergaring en waar jonge mensen echt worden gezien in wie ze zijn en wat hun talenten zijn..

Arjan voegt toe: ‘Eigenlijk is het 1 docent – 1 klas model een vreemd concept. Dat betekent dat 1 docent vakinhoudelijk, didactisch, pedagogisch en sociaal/emotioneel verantwoordelijk is voor iedere leerling uit een hele klas en dat alles moet hij/zij waarmaken in 50 minuten, waarbij alle leerlingen tot hun recht komen. Dat is toch niet realistisch? Zou het niet logischer zijn om grotere klassen te maken, die onderwijs krijgen van een  multidisciplinair team van professionals? waarbij iedere professional zijn of haar eigen expertise inbrengt, zoals docent, coach, mentor, pedagoog. Door van elkaar te leren vindt bovendien professionalisering ook veel natuurlijker plaats.’

Wat is hiervoor nodig? Onderwijsvernieuwing betekent misschien geduld hebben, maar ook lef en ondertussen vraagt het ook om een faciliterende rol van de school. De school, en het bestuur, moeten ruimte geven om een team samen te stellen en om te werken aan een structurele aanpak. Er moet bereidheid zijn om de grens op te zoeken en te gaan kantelen. Alles vanuit ‘hart voor de leerlingen’, omdat we voor hen het beste willen. Het CSG Reggesteyn is een van de voorbeelden uit dit project. In een volgende nieuwsbrief lichten we dit praktijkvoorbeeld toe.

Havo van de toekomst verbindt middelbare scholen die de havo willen transformeren naar een havo om trots op te zijn als leerling én als docent. Met inspirerend, toekomstbestendig en praktijkgericht onderwijs. Meer lezen? www.havovandetoekomst.nl Hier vind je ook allerlei praktische tips en tools.