De derde werkconferentie havo-hbo op 11 december 2019 werd georganiseerd door Vereniging Hogescholen en het havoplatform. De werkconferentie ging over de aansluiting tussen havo en hbo. “De eerste conferentie was voor bestuurders, de tweede voor directeuren en dit keer is de conferentie gericht op de docenten, het gaat over de inhoud. Er zijn heel veel invalshoeken om naar de aansluiting havo-hbo te kijken. Het is goed om te kijken wat er bij andere vakgebieden en op andere scholen gebeurt. We willen van elkaar leren,” aldus Aldert Jonkman van Vereniging Hogescholen.
Er was gekozen om de conferentie te beginnen met een kijkje nemen in het brein van de havist en de hbo’er. Dit werd gedaan in een tweespraak tussen Jelle Jolles, hoogleraar neuropsychologie en Henk van Ommen, voorzitter havoplatform. Lees hier het verslag van “Het brein van de havist en de hbo’er”. Na deze aftrap ging het gezelschap in groepen uiteen gericht op de verschillende vakgebieden; Nederlands, Economie, Wiskunde en Natuur & Gezondheid. Tijdens deze ronde werd er gesproken over de knelpunten in de pedagogisch-didactische aansluiting.
Bij Natuur en Gezondheid was de begeleiding in handen van Sabine Bijen (docent Natuurkunde en O&O, Candea College), Elise Janssen (docent scheikunde Candea College en docent Chemie op de HAN) en Tessy Gaykema (docent Hogeschool Windesheim, teamlid curriculum.nu mens en maatschappij).
Als eerste werd de vraag gesteld: bij welke vaardigheden ervaren jullie knelpunten?
- Verbanden zien
- Plannen
- Motivatie
- Planning volgen
- Zelfstandigheid
- Reflectie – reflecteren
- Taal – schrijven
- Onderzoek
- Zelfregulatie
Iedereen beaamt dat deze vaardigheden ongeacht het vakgebied van belang zijn.
Tessy Gaykema zet in het kort uiteen waar het ontwikkelteam mens en maatschappij van Curriculum.nu mee bezig is. Er wordt gekeken naar de huidige stand van zaken m.b.t. vaardigheden in onderwijs van de toekomst. De belangrijkste doelen zijn kennen en kunnen, en een evenwicht daartussen. Het is belangrijk voor het onderwijs van alle niveaus dat er een bepaalde samenhang is. Mede om die reden werken we nu aan een doorlopende leerlijn.
In groepjes gaan de docenten in gesprek over de plek van vaardigheden in het curriculum. Naderhand geven ze aan dat de vaardigheden een belangrijker rol moeten spelen op de havo. Kennis is niet het probleem op het hbo, maar vaardigheden worden in mindere mate getoetst, terwijl dat is wel nodig.
Enkele docenten vroegen zich af of leerlingen met O & O anders presenteren dan leerlingen die dit vak niet hebben. Het is duidelijk dat een vak als O & O leerling stimuleert en dat ze zich allerlei vaardigheden eigen maken.
Een van de groepjes geeft aan dat je binnen het voortgezet onderwijs moet proberen om ruimte te creëren om procesgericht onderwijs te geven. Daarbij moet je in het achterhoofd houden, als we leerlingen daar in mee krijgen dan kost het misschien meer tijd, maar levert wel iets op. De vraag is: hoeveel ruimte durf je jezelf te geven en je leerlingen.
Cognitie en kennis is er wel bij havist, maar investeer in de vorm van anders onderwijs. Als school moet je het lef hebben om niet alleen te focussen op het CE. In de ideale wereld moet er iets vanuit de overheid veranderen. Veel havo-docenten vinden proceswerken eng, je moet de leerlingen wel afleveren voor het examen. Vandaar dat je het wel moet durven!
Het is goed om ook vakoverstijgend te kijken wat je kunt doen voor de havist.
De meeste groepjes kijken naar de havist in het algemeen, een groep keek vanuit het perspectief van het vak biologie. Zij geven aan dat de havist wel wordt meegenomen in het leren leren, maar dat de leerlingen het zelf nooit hebben toegepast. Ze merken dat conceptueel denken binnen de biologie heel lastig is. Leerlingen hebben verkeerde verwachtingen, ze hebben geen idee wat ze bijv. met biologie aan moeten. Ze hebben geen idee wat vervolgopleidingen inhouden.
Aan het eind van deze sessie bleven de verschillende groepjes nog doorpraten. De overige deelnemers gingen naar een workshop naar keuze. De workshops waren specifiek gericht op de aansluiting van havo naar hbo. Het betrof de workshops: profielwerkstuk 2.0 als instrument om de aansluiting te verbeteren, een generieke studievaardighedenset om de aansluiting te verbeteren, wat kunnen we leren van een goed ingevuld tussenjaar als het gaat om de verbetering van de aansluiting tussen havo en hbo, de havo van de toekomst (het havo coachtraject) en de rol van SLB/LOB binnen je vak.
Tijdens de tweede ronde over ‘de havo van de toekomst’ oftewel het havo coachtraject van Hogeschool Saxion en Overijsselse vo-scholen kregen de deelnemers een beeld van de werkwijze van het coachtraject. Lars Koens, docent en coach leerteam, vertelt dat ze hiermee zijn gestart omdat ook op het Saxion de prestaties van de havisten matig zijn.
Mannen doen het matig tot slecht, uiteindelijk haalt 65 procent diploma. Ze willen de studenten motivatie en eigenaarschap meer bij brengen.
Er is daarbij gekeken: welke vaardigheden zijn in de toekomst belangrijk. Wat heb je nodig om jouw plek in de maatschappij in te nemen. We willen de studenten uitdagen en meer praktijkonderwijs bieden. Er is ontwikkelruimte, ze mogen dus oefenen in fouten maken. Op dit moment mogen studenten bijna geen fouten maken, terwijl je juist leert van fouten maken. We kijken naar ‘Hoe leer jij’. Daarvoor gebruiken we leerstrategieën en andere toetsing. En hoe zorgen we voor een verbeterde doorstroom naar en op het hbo.
Wat doen we daarvoor?
De Twentse aanpak: vorming van een leergemeenschap met leerteams. Tussen verschillende scholen: Haaksbergen, Enschede, etc. Een docent van Saxion begeleidt deze leerteams.
- Twentse scholen en Saxion slaan handen ineen m.b.t. havo vraagstuk
- Vorming van leergemeenschap
- Bottom up benadering – eigenaarschap bij onderwijsteams
- Creëren van een groeigerichte leermentaliteit
- Onderzoeksvraag: ‘waar gaat het havo-onderwijs van de toekomst over?”
- Saxion faciliteert op proces en inhoud (onderwijskundig en onderzoek)
- Stimuleren van onderwijseducatie op de vo-scholen
Proces
Plenaire sessies met o.a. workshops, mythes werden doorbroken. Sommige docenten weten niet of iets wetgeving is of dat de school iets zelf heeft bedacht. Dit werkt heel verhelderend. Er zijn ook sessies waarin ervaringen worden gedeeld over ontwikkelingen die op school plaatsvinden. Snipperdagen, keuzevrijheid, wat doen we om leerlingen te motiveren. Inspiratie door lezingen en workshops.
Leerteams
Deelnemers komen 1 x per 2 maanden bij elkaar. Zowel bovenschoolse- en binnenschoolse leerteams. De leerteams worden begeleid door een coach van Saxion. Er is vrije ruimte voor docenten om te experimenteren en te onderzoeken. De schoolleiding vormt een eigen leerteam met eigen focus. Dit geldt ook voor de coaches.
Doel:
Het toekomstige havo-onderwijs dat wij gaan neerzetten:
1… is gericht op leren leren en leerstrategieën ontwikkelen
2… draagt bij aan ontwikkelen kennis, vaardigheden en houding van leerlingen
3…. Werkt met persoonlijke leerroutes en nodigt leerlingen daartoe uit.
4… leerlingen begeleiden bij het maken van doelgerichte keuzes
De leerteams hebben 4 focusgebieden (bovenschoolse leerteams):
- Leerdoelen – leerlinhouden – bronnen/materialen
- Leeractiviteit
- Docentrollen
- Toetsing
Op 18 juni 2020 is er een conferentie in Enschede. Daarna starten we met een tweede groep scholen. Het doel van de conferentie is vooral het delen van ervaringen en de tussenopbrengsten van leerteams bespreken.
Veranderende docentrol, van werkcollege docent gaat het veel meer naar het coachen van leerlingen.
- Bredere ervaringen opdoen
- Nieuw onderwijsmodel SOM
- Toekomst coachen collega’s
Het traject zorgt voor veel enthousiasme, ze komen tot veel nieuwe ideeën. De wil om van elkaar te leren is heel groot. Dit initiatief is ontstaan vanuit platform stedenband in Twente.
De middag werd afgesloten met een netwerkborrel.